Hoe verandert disruptieve technologie de manier waarop we wonen en werken in Vlaanderen?

Artificiële intelligentie, blockchain, de metaverse… Termen die steeds vaker opduiken in het nieuws en aan de koffiemachine. Vaak roepen ze beelden op van zelfrijdende auto’s of futuristische robots, een verre toekomst die ons leven ooit zal veranderen. Maar deze focus op spectaculaire gadgets mist het cruciale punt. De meest ingrijpende technologische disruptie is niet wat we zien, maar hoe de onderliggende systemen van onze maatschappij onherroepelijk veranderen.

We denken vaak in termen van individuele innovaties, maar de ware revolutie schuilt in hun samenhang. Het gaat niet over AI alléén; het gaat over hoe AI, gecombineerd met big data en het Internet of Things (IoT), een ‘digitale tweeling’ van onze wereld creëert. Deze transformatie is geen verre droom meer. Ze is hier, in Vlaanderen, en beïnvloedt nu al hoe we contracten sluiten, hoe we onze jobzekerheid bekijken en zelfs welke waarde we hechten aan een virtueel object in een game.

Maar als de echte verandering grotendeels onzichtbaar is, hoe kunnen we er dan vat op krijgen? De sleutel ligt niet in het voorspellen van de ‘volgende grote hype’, maar in het begrijpen van de nieuwe spelregels die worden geschreven. Dit artikel duikt dieper dan de buzzwords. We analyseren niet de technologie zelf, maar de impact ervan op uw dagelijks leven en werk. We leggen de patronen bloot die tonen waarom sommige veranderingen razendsnel gaan en andere sluipend, en bieden concrete handvaten om in dit nieuwe landschap niet enkel te overleven, maar te floreren.

In dit overzicht verkennen we de verschillende facetten van technologische disruptie en hun concrete gevolgen voor het leven in Vlaanderen, van de arbeidsmarkt tot onze privacy.

Waarom duurde het 50 jaar voor de telefoon en slechts 5 dagen voor ChatGPT om 1 miljoen gebruikers te bereiken?

De duizelingwekkende snelheid waarmee ChatGPT de wereld veroverde, staat in schril contrast met de trage adoptie van oudere technologieën zoals de telefoon. Dit fenomeen is geen toeval, maar het resultaat van een ‘adaptatieversnelling’. Decennialang hebben het internet, smartphones en sociale media ons getraind in het omarmen van digitale innovatie. We zijn collectief digitaal geletterd geworden, waardoor de drempel voor nieuwe tools drastisch is verlaagd. Wat vroeger een complexe technische barrière was, is nu een app die we in enkele seconden installeren.

Deze versnelling wordt gevoed door het netwerkeffect: hoe meer mensen een platform gebruiken, hoe waardevoller het wordt. ChatGPT werd niet enkel door individuen ontdekt, maar massaal gedeeld en besproken op platformen die 50 jaar geleden niet bestonden. Volgens een onderzoek van Deloitte uit 2024 is ChatGPT de meest bekende AI-tool in België, waarbij meer dan de helft van de Belgische AI-gebruikers (55%) de tool effectief benut. De infrastructuur voor virale groei lag dus al klaar.

Toch is er een nuance. Bekendheid betekent niet noodzakelijk diepgaand gebruik. De snelle adoptie is vaak oppervlakkig, gedreven door nieuwsgierigheid. Een studie van Ipsos voor Deloitte brengt dit treffend in beeld.

Drie op de vijf Belgen (61%) zijn zich bewust van generatieve AI-tools en meer dan een derde (36%) heeft ze nog nooit gebruikt.

– IPSOS voor Deloitte, Onderzoek bij 2.714 Belgen tussen 16 en 75 jaar

De échte disruptie vindt plaats wanneer deze tools evolueren van een gimmick naar een onmisbaar onderdeel van onze dagelijkse workflow. De initiële hype is slechts de eerste rimpeling; de ware golf van verandering moet vaak nog komen, wanneer de technologie matuur wordt en diep in bestaande processen wordt geïntegreerd.

Hoe herkent u een sector die rijp is voor digitale disruptie voor het te laat is?

Digitale disruptie overkomt een sector zelden als een complete verrassing. Er zijn bijna altijd duidelijke signalen die aangeven dat de huidige manier van werken niet langer houdbaar is. De sleutel is om deze signalen tijdig te herkennen. Een van de belangrijkste indicatoren is de aanwezigheid van complexe, inefficiënte en manuele processen waar klanten zich aan ergeren. Denk aan overbodig papierwerk, lange wachttijden of een gebrek aan transparantie. Deze frictiepunten zijn de ideale voedingsbodem voor nieuwe, digitale concurrenten die een vlottere ervaring bieden.

Een andere belangrijke voorspeller is een hoge mate van regulering. Paradoxaal genoeg kunnen sectoren die sterk gereglementeerd zijn, zoals de financiële of juridische wereld, kwetsbaar zijn. De complexe regels creëren hoge toetredingsdrempels, waardoor gevestigde spelers zich veilig wanen en traag innoveren. Een slimme nieuwkomer die technologie gebruikt om efficiënt aan de regels te voldoen, kan de markt openbreken. Een studie van Flanders Make bij 122 Belgische bedrijven toonde eind 2019 al aan dat artificiële intelligentie en big data analyse als de meest disruptieve technologieën werden gezien, net omdat ze in staat zijn om dergelijke complexe processen te automatiseren en te optimaliseren.

De opkomst van kleine, wendbare nichespelers, vaak uit buurlanden zoals Nederland, is ook een rode vlag. Zij testen nieuwe, digitale businessmodellen op kleine schaal. Wanneer deze succesvol blijken, kunnen ze snel opschalen en een bedreiging vormen voor de gevestigde waarden. Voor Vlaamse kmo’s is het cruciaal om deze signalen niet te negeren maar als een kans te zien om zelf te innoveren.

Geleidelijke verbetering of radicale omwenteling: wat heeft de meeste impact op uw dagelijks leven?

We zijn vaak gefocust op de radicale, ‘big bang’ disrupties zoals de lancering van de iPhone of ChatGPT. Deze gebeurtenissen trekken alle aandacht en lijken de wereld van de ene op de andere dag te veranderen. Hoewel hun impact onmiskenbaar is, schuilt de meest diepgaande transformatie vaak in geleidelijke, bijna onmerkbare verbeteringen. Deze sluipende innovatie heeft op lange termijn een minstens even grote, zo niet grotere, impact op ons dagelijks leven.

Denk aan de digitalisering van overheidsdiensten in Vlaanderen. Er was geen specifiek ‘lanceringsevenement’ voor Tax-on-web of het online aanvragen van documenten. Toch heeft deze gestage evolutie de manier waarop we met de overheid interageren fundamenteel veranderd, en ons uren aan administratie bespaard. Een ander voorbeeld is e-commerce. De verschuiving van fysiek winkelen naar online shoppen was geen revolutie van één dag, maar een transformatie die zich over meer dan een decennium uitstrekte, met steeds betere webshops, snellere leveringen en vlottere betaalmethodes.

Deze twee krachten – radicaal en geleidelijk – versterken elkaar. Een radicale innovatie zoals AI wordt pas echt krachtig wanneer ze geleidelijk wordt geïntegreerd in bestaande processen. België blijkt hierin een Europese koploper te zijn. Uit cijfers van 2023 blijkt dat 12,5% van de Belgische kmo’s actief AI gebruikt, tegenover een EU-gemiddelde van slechts 7,4%. Dit toont aan dat de technologie niet enkel een speeltje is voor grote bedrijven, maar effectief doorsijpelt naar de ruggengraat van onze economie.

De onderstaande tabel illustreert hoe beide soorten veranderingen naast elkaar bestaan en ons leven vormgeven.

De echte impact zit dus niet in de keuze tussen het ene of het andere, maar in de wisselwerking. Een radicale doorbraak creëert de mogelijkheid, maar het zijn de duizenden geleidelijke verbeteringen die deze mogelijkheid omzetten in een alomtegenwoordige realiteit.

Het risico van investeren in technologie die nog in de ‘piek van overspannen verwachtingen’ zit

Elke nieuwe, beloftevolle technologie doorloopt een voorspelbare cyclus. Eerst is er een doorbraak die leidt tot een fase van enorm optimisme: de ‘piek van overspannen verwachtingen’. De media staan er vol van, iedereen ziet eindeloze mogelijkheden en de verwachtingen zijn torenhoog. Dit is de fase waarin velen, zowel individuen als bedrijven, geneigd zijn om te investeren uit angst om de boot te missen (FOMO). Het gevaar is echter dat de technologie op dat moment nog niet matuur is en de beloftes vaak onrealistisch zijn.

Generatieve AI is een perfect recent voorbeeld. Na de lancering van ChatGPT ontstond een enorme hype. Volgens een onderzoek van Wonka AI verwacht 52% van de organisaties een return on investment binnen 6 maanden na het investeren in GenAI. Dit illustreert het immense optimisme dat kenmerkend is voor de hype-fase. Het risico is dat deze snelle ROI uitblijft, wat kan leiden tot teleurstelling en het afschrijven van de technologie als een mislukking.

Onvermijdelijk volgt na de piek een ‘dal van desillusie’. De technologie blijkt toch complexer, duurder of minder capabel dan gedacht. Projecten mislukken, investeerders trekken zich terug en de media-aandacht verslapt. Dit is echter niet het einde. Het is in deze fase dat de échte, duurzame toepassingen worden ontwikkeld door diegenen die de technologie nuchter en realistisch benaderen. Na het dal volgt de ‘helling van verlichting’ en uiteindelijk het ‘plateau van productiviteit’, waar de technologie breed geaccepteerd wordt en haar ware waarde bewijst. Zoals José Laffitte, Head of Engineering bij Cactus, het stelt:

De menselijke geschiedenis wordt gekenmerkt door belangrijke disruptieve momenten. Vandaag bevinden we ons opnieuw in zo’n periode, aangedreven door artificiële intelligentie, zonneceltechnologie en genetische modificatie.

– José Laffitte, Head of Engineering bij Cactus

De kunst is om niet mee te surfen op de eerste golf van hype, maar om de onderliggende waarde van de technologie te herkennen en te investeren wanneer de eerste storm is gaan liggen. Dit vereist geduld en een kritische blik die verder kijkt dan de beloftes van het moment en focust op de concrete problemen die de technologie kan oplossen.

Wanneer wordt gemakzucht door technologie een bedreiging voor onze privacy?

Technologie biedt een ongekend niveau van gemak. We bestellen met één klik, krijgen gepersonaliseerde aanbevelingen en beheren ons huis vanop afstand. De prijs voor dit gemak is echter data. Elke slimme dienst, van streamingplatform tot digitale energiemeter, wordt gevoed door onze persoonlijke gegevens. De vraag is niet óf we data delen, maar waar de grens ligt tussen aanvaardbaar gemak en een onaanvaardbare inbreuk op onze privacy.

Deze spanning wordt perfect geïllustreerd door de uitrol van de digitale meter in Vlaanderen. Enerzijds biedt het voordelen: geen meterstanden meer doorgeven, een beter inzicht in je verbruik en de mogelijkheid tot slim energiebeheer. Anderzijds creëert het een continue stroom van gedetailleerde data over ons dagelijks leven. Deze data kan onthullen wanneer we opstaan, wanneer we op vakantie zijn, of welke apparaten we gebruiken. De angst dat deze informatie in verkeerde handen valt, is een legitieme bezorgdheid.

Europese en Belgische wetgeving, met de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG of GDPR) als hoeksteen, probeert hier een evenwicht in te vinden. Het principe is duidelijk: de gebruiker is en blijft eigenaar van zijn data. Expliciete toestemming is vereist voor elk gebruik dat verder gaat dan de basisdienstverlening. Maar in de praktijk is het vaak een kwestie van ‘alles of niets’. Weigeren om de voorwaarden te aanvaarden, betekent vaak dat je de dienst niet kunt gebruiken.

De echte bedreiging is niet zozeer de technologie zelf, maar de geleidelijke gewenning. We worden zo gewoon aan het afstaan van data in ruil voor gemak, dat we niet meer stilstaan bij de cumulatieve impact. Het is de som van al die kleine datastromen die een verontrustend gedetailleerd profiel van ons leven kan schetsen. Bewustwording van deze transactie – data voor gemak – is de eerste en belangrijkste stap in het bewaken van onze digitale privacy.

Hoe kan digitale vooruitgang uw jobzekerheid in de komende 5 jaar versterken in plaats van bedreigen?

De angst dat robots en AI onze jobs zullen overnemen, is wijdverbreid. Hoewel het klopt dat automatisering bepaalde taken zal doen verdwijnen, creëert digitale vooruitgang tegelijkertijd nieuwe rollen en verhoogt het de vraag naar specifieke vaardigheden. De focus verschuift van het uitvoeren van repetitieve taken naar het beheren, analyseren en creatief inzetten van technologie. De sleutel tot jobzekerheid in de komende vijf jaar ligt niet in het verzetten tegen verandering, maar in het proactief omarmen ervan door middel van continue bijscholing en een focus op menselijke vaardigheden.

Taken die creativiteit, kritisch denken, emotionele intelligentie en complexe probleemoplossing vereisen, zijn veel moeilijker te automatiseren. Digitale tools worden hier geen vervanging, maar een hulpmiddel dat onze eigen capaciteiten versterkt. Een marketeer die AI gebruikt om data-analyses te versnellen, heeft meer tijd voor strategische planning. Een technicus die een augmented reality-bril gebruikt, kan complexe reparaties efficiënter uitvoeren. De technologie neemt de routine over, waardoor de mens zich kan concentreren op taken met een hogere toegevoegde waarde.

De basis hiervoor is een solide niveau van digitale geletterdheid. Volgens een enquête van Statbel uit 2023 heeft iets meer dan 59% van de Belgen minstens digitale basisvaardigheden. Hoewel dit een goede basis is, is er nog een aanzienlijke groep die het risico loopt achterop te raken. Gelukkig zijn er in Vlaanderen tal van initiatieven om deze kloof te dichten. De VDAB, bijvoorbeeld, biedt een breed scala aan opleidingen die specifiek gericht zijn op de digitale transformatie van de arbeidsmarkt.

Deze opleidingsmogelijkheden zijn cruciaal om de transitie te maken. Enkele voorbeelden van het aanbod zijn:

• Gratis online cursussen in digitale basisvaardigheden voor wie van nul start.
• Praktijkgerichte workshops in tools zoals Microsoft 365 om de dagelijkse productiviteit te verhogen.
• Training in ’21e-eeuwse vaardigheden’ zoals samenwerken in digitale teams en informatie evalueren.
• Hybride leertrajecten die de flexibiliteit van online leren combineren met de diepgang van face-to-face training.
• Erkende opleidingen die voor werkzoekenden recht geven op financiële voordelen.

Door te investeren in deze vaardigheden, verandert u uw positie van iemand die door technologie ‘bedreigd’ wordt, naar iemand die technologie gebruikt om zijn of haar eigen marktwaarde en jobzekerheid te versterken.

Hoe elimineert blockchain de noodzaak voor dure vertrouwenspersonen bij contracten en transacties?

Al eeuwenlang vertrouwen we op centrale tussenpersonen – zoals banken, notarissen of overheden – om transacties en overeenkomsten te valideren. Zij fungeren als een ‘vertrouwde derde partij’ die garandeert dat een transactie correct en legitiem is. Dit systeem werkt, maar het is vaak traag, duur en bureaucratisch. Blockchaintechnologie biedt een radicaal ander model: het creëert vertrouwen niet via een centrale autoriteit, maar via een gedecentraliseerd en onveranderbaar digitaal logboek.

Simpel gezegd is een blockchain een database die wordt gedeeld en gesynchroniseerd over een netwerk van computers. Wanneer een transactie wordt toegevoegd, wordt deze cryptografisch verzegeld en gekoppeld aan de vorige, waardoor een ‘keten’ van ‘blokken’ ontstaat. Deze informatie kan achteraf niet meer gewijzigd of verwijderd worden zonder dat het hele netwerk dit opmerkt. Dit creëert een systeem dat inherent transparant en fraudebestendig is, zonder dat er één centrale partij de controle heeft. De ‘valuta’ van dit systeem is niet geld, maar vertrouwen zelf.

Een treffend voorbeeld is de vastgoedsector. In België is de rol van de notaris essentieel voor de validatie van een verkoopakte, een proces dat maanden kan duren en aanzienlijke kosten met zich meebrengt. In Georgië daarentegen, waar het kadaster op een blockchain draait, kon een eigendomsoverdracht in twee uur worden afgerond voor een kost van slechts 162 euro. Dit toont het enorme potentieel voor efficiëntiewinst. Zoals experts aangeven, zal dit de rol van de notaris niet volledig elimineren, maar wel drastisch veranderen.

Blockchain zal nooit alle taken van een notaris overnemen, maar bijvoorbeeld waardeoverdracht kan met een smart contract worden geautomatiseerd.

– Olivier Rikken, Blockchainspecialist bij Ledger Leopard

De technologie maakt het mogelijk om ‘smart contracts’ te creëren: zelf-uitvoerende contracten waarbij de voorwaarden direct in code zijn geschreven. Als aan een bepaalde voorwaarde is voldaan (bv. een betaling is ontvangen), wordt de volgende stap in het proces (bv. de eigendomsoverdracht) automatisch en onherroepelijk uitgevoerd. Dit vermindert de noodzaak voor manuele controle en dure tussenpersonen, en herschrijft fundamenteel de spelregels van hoe we vertrouwen organiseren in onze economie.

Waarom worden virtuele goederen in games en de metaverse voor echt geld verhandeld?

Voor velen lijkt het absurd: echt geld betalen voor een zwaard in een computerspel of een stuk virtueel land. Toch is deze digitale economie geen fantasie meer, maar een snelgroeiende realiteit. De waarde van virtuele goederen is geworteld in dezelfde psychologische principes die fysieke objecten waardevol maken: schaarste, status en nut. Wat verandert, is enkel het medium waarin deze principes zich manifesteren.

De link met de Belgische cultuur is hier treffender dan men zou denken. Zoals een analist opmerkt, evolueert de typisch Belgische verzamelcultuur – denk aan strips, bierglazen of wielertruitjes – nu naar de digitale wereld. Een zeldzame ‘skin’ (uiterlijk) in een game is de digitale equivalent van een eerste druk van een Suske en Wiske-album. Het object zelf heeft weinig intrinsieke waarde, maar de schaarste, de geschiedenis en de status die het de eigenaar verleent binnen een bepaalde gemeenschap, creëren een reële economische waarde.

Technologie zoals de blockchain versterkt dit fenomeen door echt, verifieerbaar eigenaarschap en schaarste te creëren voor digitale objecten (via NFT’s of Non-Fungible Tokens). In tegenstelling tot een gewone afbeelding die eindeloos gekopieerd kan worden, kan een NFT uniek en traceerbaar zijn. Dit creëert een markt waar digitale goederen gekocht, verkocht en verhandeld kunnen worden, net als fysieke kunst of verzamelobjecten. De overheid erkent deze evolutie ook. De fiscale behandeling van winsten uit de verkoop van virtuele goederen wordt steeds duidelijker, wat de legitimiteit van deze nieuwe economie verder bevestigt.

De onderstaande tabel toont aan dat de Belgische fiscus al een onderscheid maakt tussen occasionele en professionele handel in virtuele items, een duidelijk teken dat dit niet langer als een ‘spelletje’ wordt gezien.

De opkomst van de virtuele economie is dus geen losstaand fenomeen, maar de logische volgende stap in hoe we waarde definiëren en uitwisselen. Het is de digitalisering van een diepmenselijke behoefte aan verzamelen, status en zelfexpressie.

De technologische disruptie is geen toekomstvoorspelling, maar een huidige realiteit die elke Vlaming raakt. De volgende stap is om uw eigen vaardigheden en kennis te evalueren en proactief te investeren in uw toekomst binnen dit veranderende landschap.